यवतमाळ नांदेड परिसरातील भूकंप जमिनीला असलेल्या प्राचीन फॉल्ट मुळे : डॉ. योगेश दूधपचारे (भूगोल विभाग प्रमुख जनता महाविद्यालय चंद्रपूर)

यवतमाळ (प्रतिनिधी ) : काल यवतमाळ नांदेड परभणी वाशीम या भागात भूकंपाचे धक्के जाणवले, रिश्टर स्केलवर ते 4.4 इतके मोजले गेले, या धक्क्यामुळे नांदेड वाशीम यवतमाळ या भागातील घरे हा ललित आणि काही घरे कोसळली सुद्धा. या भूकंपाचे कारण जमिनीतील 'हवा' बाहेर निघते त्यामुळे भूकंप घडून येतात असे सांगितले गेले परंतु हे चुकीचे आहे. या परिसरात भूकंप येण्याचे मोठे कारण म्हणजेच तेलंगणा परिसरात असलेली 'कदम फॉल्ट' होय. कदम हि नदी तेलंगणात एका 'फॉल्ट' मधून वाहते. याच नदीवर कदम जलाशय बांधले गेले आहे. कदम ही नदी गोदावरीची उपनदी असली तरी ती अत्यंत खोल अशा फॉल्ट मधून वाहत असल्यामुळे गोदावरी नदी  या फॉल्ट मध्ये उतरून काही अंतर पार करते, आणि पुढे जाते. ही फॉल्ट दख्खनच्या पठाराची निर्मिती व्हायच्या अगोदर म्हणजेच "क्रिटेसियस" काळाच्या पूर्वी तयार झालेली आहे. वायव्येकडून तर आग्नेयेकडे ती जवळपास 70 किलोमीटर इतकी लांब आहे तिची वायव्येकडील सीमा महाराष्ट्राच्या सीमेपर्यंत पसरलेली आहे. हा परिसर अतिशय 'सौम्य फॉल्ट'  मुळे भूकंपप्रवण आहे. त्यामुळेच महाराष्ट्रात यवतमाळ पासून तर लातूर, बीड, परभणी पर्यंत मागील अनेक वर्षांपासून सतत भूकंपाचे धक्के जाणवत आहेत. ही फॉल्ट अत्यंत जुनी असल्यामुळे आणि दख्खनचा पठार हा स्थिर झालेला असल्यामुळे घाबरायची गरज नाही. पुढील अनेक वर्षांपर्यंत कमी तीव्रतेचे धक्के या परिसरात बसत राहणार आहेत.असे भुगर्भतज्ञन्य डॉ योगेश दूधपचारे भूगोल विभाग प्रमुख जनता महाविद्यालय चंद्रपूर यांनी भारतीय वार्ता पोर्टलसी बोलताना विचार मथन केले आहे.